Quotidiana dils 09.08.2024
Medaglias e pocals tut a dubel en las chombras dals dus frars
Els filan sco la narradira sur l’aua e recaltgan medaglias e pocals internaziunals. Ils dus giuvens navigaturs, Samuel e Damian Berther, vivan en il chantun Zug e discurran sursilvan. Ch’els èn uschè sportivs ha da far cun ils geniturs che derivan da la Cadi.
Claudia Cadruvi/FMR
Samuel Berther (18) ha gì ina buna stad. Il zercladur daventa el vice-campiun europeic en la categoria dals umens a la regatta en Slovenia. Il fanadur navighescha el sin plaz tschintg al campiunadi mundial dals juniors al Lai da Garda en l’Italia. El tutga tar ils megliers regattists dal mund sin la bartga 420 che mesira 4,2 meters.
Il frar pli giuven è sin ils chaltgogns ad el. Damian Berther (16) ha fatg l’onn passà il 20avel plaz sin «l’optimist» al campiunadi mundial en Spagna. In optimist è ina bartga da 2,3 meters. Uss navighescha el però era gia en la categoria da bartgas sco ses frar.
Tempo, larmas e legria
La famiglia viva a Hagendorn (ZG). Ils geniturs derivan da Cumpadials e Rueras. Ils frars discurran currentamain sursilvan. Ma co vegnan ils fegls da dus muntagnards insumma tar quest sport dad aua? «La mamma vuleva ch’jau fetschia insatge sper la scola», raquinta Samuel Berther. Enconuschents l’han fatg attent che navigar pudess forsa plaschair.
Cun otg onns ha el cumenzà sin in optimist. «L’entschatta hai jau bragì magari avant il trenament. Jau hai gì starment dad ir sin l’aua», sa regorda Samuel. Ma pertge ha el insumma cuntinuà? «Cura ch’jau era mintgamai sin l’aua n’eri betg nausch. Anzi, igl era huara cool sch’i aveva bler vent.»
Quest sport haja tschiffà el en quel trenament ch’i aveva tant vent ch’el haja pudì sa pusar ora cun l’entir corp sur l’ur da la bartga e scarsolar cun sveltezza enorma sur l’aua. «A partir da lezza giada n’hai jau betg pli gì tema.»
I dovra curaschi
Il frar ha cumenzà var dus onns pli tard. «Jau sun ì a guardar ils trenaments e cura ch’jau hai vesì co ch’els avevan plaschair dad ir sin l’aua, hai jau era vulì ir», raquinta Damian Berther. El saja svelt vegnì bun. Ma era el sa regorda d’in mument ch’el ha gì schanetg e temì. Igl è stà durant in da ses emprims campiunadis, «bler vent, brutal fraid». La finala ha el tuttina ristgà dad ir ora cun ses optimist.
Sin «optimists» navigheschan ins fin 15 onns. Il num cugliuna dentant. I na dovra betg mo optimissem, mabain era curaschi dad ir sin l’aua cun ina tala bartga leva sch’i tira in detg vent.
Oz èn tant Samuel sco era Damian navigaturs incharnads. Il meglier èsi sch’els pon filar cun in vent da 20 fin 25 nufs – il maximum ch’ins po insumma navigar – sur l’aua. Da lura sentir la forza en las tendas ed il tempo da la bartga sut il tapun saja simplamain «gail».
Brasilia, Tirchia, Grezia, Spagna
Per navigar sin aut nivel, na bastan trenaments sin il lai da Zug daditg betg pli. Il lai dad Uri porscha per il solit anc vent constant e ferm avunda. Ma cunzunt era l’enviern van ils Berthers en l’exteriur a trenar.
Ils dus frars èn stads per exempel en Tirchia, Grezia, Frantscha, Italia, Germania e Spagna – tant per trenaments sco campiunadis. Samuel è perfin stà en Brasilia. Omadus s’inscuntran gugent cun giuvens teams dad auters pajais. Navigaturs en l’exteriur na sappian gnanc chapir ch’els treneschian per il solit sin in lai e betg sin la mar, raquinta Samuel. Lura stoppia el confirmar: «Bain, nus trenain sin in lai.» Gliez haja dischavantatgs, pertge las bleras regattas vegnan fatgas sin la mar. «Sin in lai na datti betg grondas undas ed era nagin current d’aua. Era cun ils vents da la mar n’essan nus betg uschè endisads», di il frar vegl.
Avant ina regatta a la mar dovri perquai intgins dis trenament en il lieu. Ed in pau sco ils skiunzs che analiseschan avant ina cursa mintga caraun da la pista, van era ils dus frars ora sin la mar avant ina regatta, per sentir co ch’ils vents sa movan, en tge direcziun ch’il current da l’aua va e co che las undas sa furman.
Sper il trenament sin l’aua, van ils frars era sin il crosstrainer e fan trenament da forza.
Tactica pitga tecnica
En tge musclas dovran ils navigaturs insumma forza? En la bratscha? En las chommas? Gliez dependia, tge rolla ch’ins haja sin la bartga. «Quel che timuna dovra dapli forza en la bratscha, quel che drizza las tendas dovra forza en il bist», explitgeschan ils frars. Ma atgnamain dovrian ins la musculatura en l’entir corp – per tegnair la ballantscha e per sa stender sur la bartga ora per stgaffir cuntrapais al vent en las tendas.
Lura tradescha Samuel: «Il pli impurtant è la tactica. Cun la tactica gudognan ins kilometers, cun la tecnica gudognan ins meters e cun il ‹trimmen› da las tendas gudognan ins centimeters.»
Plinavant fetschia la posiziun al start ora 60 % dal success, di Damian. Il cumbat cumenza pia gia avant la partenza. Mintga bartga emprova da vegnir en la meglra posiziun – tant per avair liber vent sco er areguard la distanza da la lingia da partenza.
Plans per l’avegnir
«Mes giavisch è da navigar sin pli grondas bartgas cun crews da sis u nov persunas», di Samuel ch’è dacurt s’annunzià tar ina crew professiunala. Da preschent spetga el vess sin la resposta.
«Mes partenari da bartga chala, jau tschertg in nov partenari ed era sponsurs», di Damian. «Jau cuntinuass gugent cun la bartga 420, ma sch’jau na chatt nagin partenari stos jau midar categoria.»
Omadus frars sa chattan en l’emprendissadi. Els han il cletg che lur patruns acceptan ch’els dovran dapli temp liber per trenaments e campiunadis ed era la scola professiunala accepta absenzas. Damian emprenda da scrinari, Samuel dissegnader.
Dal reminent: L’avaina sportiva deriva per part dals geniturs. Il bab Adrian Berther va bler cun velo, la mamma Giuanna Degonda è ina alpinista versada e l’enviern va l’entira famiglia snuaivel gugent cun skis.
«Il pli impurtant è la tactica. Cun la tactica gudognan ins kilometers, cun la tecnica gudognan ins meters e cun il ‹trimmen› da las tendas gudognan ins centimeters.»
Samuel Berther, navigatur